Als franciscaner broeder ben ik zeer vertrouwd met de verhalen van St. Franciscus van Assisi en dieren. Velen van jullie zijn ongetwijfeld bekend met het verhaal van deze in bruin geklede broeder die tot de vogels preekt. Of misschien die van het bevrijden van broeder Konijn uit een val, of het laten dienen van zuster Raaf als zijn “wekker” om hem wakker te maken voor het vroege ochtendgebed.
Historici hebben Franciscus gecrediteerd met het componeren van het eerste grote gedicht in het Italiaans – een gedicht of hymne die de titel The Canticle of Brother Sun draagt (ook bekend als The Canticle of the Creatures). In deze hymne nodigt Franciscus al zijn broeder- en zusterschepselen uit – of het nu mineralen, planten of dieren zijn – om hun Schepper te prijzen. Deze wezens omvatten “Broeder Zon” en “Zuster Maan”, “Broeder Vuur” en “Zuster Water”, evenals “Zuster Aarde onze Moeder”, met al haar verschillende vruchten en gekleurde bloemen.
Jarenlang heb ik me afgevraagd waarom: Waarom deed Franciscus dit? Diep van binnen vroeg ik me af, welke intuïtie bracht Franciscus ertoe om alle schepselen aan te spreken als “broeders” en “zusters”? Meer dan 30 jaar geleden concludeerde ik dat Franciscus tot de overtuiging kwam dat alle schepselen één familie van de schepping vormen. Inderdaad, dit is de visie van Franciscus vereeuwigd in zijn Canticle of Brother Sun.
Zoals Murray Bodo, OFM, opmerkt over deze cantillie: “St. Franciscus zei eens tegen een broeder die een beroemde troubadour was geweest: ‘Broeder Pacifico, als je preekt, ga dan en zing voor de mensen The Canticle of the Creatures, zeggend dat we Gods minstrelen zijn, en als onze vergoeding voor deze uitvoering, willen we dat je in ware boetedoening leeft'” (Omringd door Liefde: Zeven leringen van Sint Franciscus).
We zullen mediteren over Franciscus’ Canticle in segmenten. Hoewel de Canticle een heel spontaan gedicht of gebed is dat uit het hart van Franciscus stroomt, valt het in onderscheidbare segmenten. De eerste zes regels zijn gewijd aan God alleen, onze Schepper, wiens verheven status de eerste plaats verdient in onze eerbied en hoge lofprijzing. En dus doen we er goed aan Franciscus na te volgen door ons te laten meeslepen in het geven van “alle lof” en “alle glorie” en “alle eer” aan onze allerhoogste Heer.
Canticle van Brother Sun
Allerhoogste, almachtige, alle goede, Heere
Alle lof is van U, alle heerlijkheid, alle eer
En alle zegen.
Aan u, alleen, Allerhoogste, horen zij toe.
Geen sterfelijke lippen zijn het waard
om je naam uit te spreken.
Vooruitkijkend naar de volgende 19 regels van de Canticle, richten we ons op de verschillende “broeder” en “zuster” schepselen die God heeft gemaakt. We prijzen God voor hun schoonheid en kostbaarheid en voor de manier waarop ze Gods eigen goedheid weerspiegelen. Het is daarom passend dat we deze schepselen omarmen als broeders en zusters en als leden van dezelfde familie waartoe u en ik behoren. Zoals Pater Murray bevestigt in Poetry as Prayer, heeft St. Franciscus “zich niet afgekeerd van schepselen; hij werd één met hen in een broederlijke relatie die zich verzette tegen overheersing.” Het is daarom met grote vreugde en eerbied dat we deze schepselen van harte aannemen en God met hen en door hen loven.
Alle lof zij Uwe, mijn Heer, door alles wat U gemaakt hebt,En eerst mijn heer Broeder Zon,Die
de dag brengt; en licht dat u ons door hem geeft.
Hoe mooi is hij, hoe stralend in al zijn pracht en praal!
Van u, de Allerhoogste, draagt hij de gelijkenis.
Alle lof zij U, mijn Heer, door zustermaan en sterren;
In de hemelen hebt u ze gemaakt, helder
En kostbaar en eerlijk.
Alle lof zij U, mijn Heer, door Broeders Wind en Lucht,En eerlijk en stormachtig, alle weersstemmingen,Waardoor
U alles koestert wat U gemaakt hebt.
Alle lof zij U, mijn Heer, door Broeder Vuur,
Door Wie U de nacht opfleurt.
Hoe mooi is hij, hoe vrolijk! Vol kracht en kracht.
Alle lof zij U, mijn Heer, door zuster Aarde, onze Moeder,
die ons voedt in haar soevereiniteit en verschillende vruchten voortbrengt
met gekleurde bloemen en kruiden.
Over gratie en vrede
Enige tijd nadat Franciscus de oorspronkelijke regels van de Cancanticle had geschreven en vreugdevol had gezongen, componeerde hij de volgende vier regels om een geschil op te lossen dat was ontstaan tussen de burgemeester van Assisi en de bisschop. Franciscus vroeg een broeder om deze regels te zingen in het bijzijn van de twee mannen, zodat ze verzoend zouden worden. En inderdaad, er vond een verzoening plaats. De lijnen werden later toegevoegd aan de originele delen van de Canticle die hierboven zijn gepresenteerd. Deze woorden inspireren ons ook in onze tijd om verzoening met elkaar te zoeken uit liefde voor God. Ze zullen ons ook naar vrede leiden – en naar grote zegeningen van de Allerhoogste.
Alle lof zij U, mijn Heer, door hen die vergiffenis verlenen
uit liefde voor u; door hen die ziekte en beproeving doorstaan
.
Gelukkig zij die in vrede volharden, Door u, Allerhoogste,
zullen zij gekroond worden.
Zuster Dood
Ten slotte, niet veel dagen voordat Franciscus zijn eigen dood zag naderen, voegde hij de volgende zeven regels toe aan zijn grote Canticle of the Creatures.
Alle lof zij Uwe, mijn Heer, door zuster de dood,
uit wiens omhelzing geen sterveling kan ontsnappen.
Hoe verschrikkelijk voor hen die in zonde sterven!
Hoe lieflijk voor hen die in Uw Allerheiligste Wil gevonden worden.
De tweede dood kan hen geen kwaad doen.
Prijs en zegen mijn Heer, en dank hem,
en dien hem met grote nederigheid.
Door deze hele cantille heen hebben we gezien hoe Franciscus Gods goedheid, uitstraling en schoonheid in alle schepselen zag. Hij zag hen inderdaad als welwillende vrienden, als broeders en zusters — als familie. En nu wordt zelfs de realiteit van de dood zelf “Zuster Dood” voor Franciscus, en krijgt zo vriendelijke en zelfs “zusterlijke” aspecten. Want wie van ons is bang voor onze zuster? Inderdaad, onder normale omstandigheden zijn we niet bang voor onze zus. En dus ziet Franciscus deze zuster ook niet als bedreigend voor hem. Volgens Thomas van Celano, de eerste biograaf van de heilige, ging Franciscus “vreugdevol om [de dood] te ontmoeten” en “nodigde het uit om bij hem te logeren”. Welkom,’ zei hij, ‘mijn zus dood!'” (Zie Celano 2, CXLIII, 217.)
Conclusie
We zijn allemaal veel dank verschuldigd aan de heilige Franciscus van Assisi en aan zijn Canticle of the Creatures voor het leiden van ons tot de overtuiging dat alle broeder- en zusterschepselen één familie vormen onder Gods liefdevolle zorg! Mogen al deze wonderbaarlijke schepselen ons hart blijven verheffen tot God in dit glorieuze gebed van lofprijzing.
