Op 13 maart 2013 werd Jorge Mario Bergoglio gekozen tot paus. Met zijn eerste woorden als paus vanaf het balkon van de St. Pieter zette hij destijds de toon van zijn pontificaat: “Broeders en zusters, goedenavond!” Daarna vroeg hij de mensen voor hem te bidden om aan te geven dat we niet uit eigen kracht kunnen dienen. Jorge Mario Bergoglio koos als pausnaam ‘Franciscus’, naar Sint Franciscus van Assisi. Sint Franciscus was de man van de armen, de eenvoud, de interreligieuze dialoog, de zorg voor de schepping en van vrede. In zijn geest ging paus Franciscus in 2013 aan de slag. Net zoals Sint Franciscus was paus Franciscus de mensen pastoraal nabij. Dat kwam bij hem op de eerste plaats.Paus Franciscus communiceerde graag in gebaren en beelden en met humor. Dat sprak vele mensen aan. Ze begrepen hem. Hij liet zich rijden in een bescheiden auto en droeg zijn eigen aktentas. Hij at met daklozen en gevangenen. Hij voerde in 2021 het gesprek in Najaf met groot ayatollah Ali al-Sistani op kousenvoeten terwijl er witte duiven overvlogen. Tijdens zijn bezoek aan Jakarta begin september 2024 kuste groot-imam Nasaruddin Umar in de Istiqlal-moskee het voorhoofd van de paus, die op zijn beurt de hand van de imam kuste. Beelden die veel zeggen.
Verbondenheid
Naast gebed en nabijheid tot medemensen was ‘solidariteit’ tekenend voor het pontificaat van paus Franciscus. Hij benadrukte dat alle mensen met elkaar verbonden zijn als broeders en zusters zowel in goede als in slechte tijden. Ze wonen in een gemeenschappelijk huis. Hun gemeenschappelijke bron is God. Paus Franciscus leerde ons die onderlinge verbondenheid om te zetten in solidariteit. Solidariteit leidt tot respect voor mensen en voor de schepping, met zijn encyclieken Laudato si’ (2015) en Fratelli tutti (2020) als kompas.
Paus Franciscus verbond milieuproblemen met armoede. Volgens de paus is een ecologische benadering altijd een sociale benadering. Het zijn immers de arme mensen die het meest getroffen worden door milieuvervuiling (Laudato si’ 10).
Paus Franciscus koos radicaal voor het leven. Hij zag dat in zijn breedste zin, van het ongeboren leven tot het leven van kwetsbare oude mensen, maar ook het leven van de aarde. Door die brede invulling wist hij velen te betrekken, ook buiten de Kerk.
Paus Franciscus leerde dat solidariteit die voortkomt uit geloof de kans biedt om Gods liefde te vertalen in onze hedendaagse samenleving (Evangelii Gaudium 2013). Daarop baseerde hij zijn zorg en aandacht voor migranten en vluchtelingen. Hij sprak ze altijd aan als ‘onze broeders en zusters’. Paus Franciscus wees in dit verband naar het beeld van het toekomstige Jeruzalem van de profeet Jesaja. In dit Jeruzalem staan de poorten open zodat mensen uit de hele wereld binnen kunnen komen om de stad met hun gaven en talenten te verrijken.
Broederschap van alle mensen
De broederschap van alle mensen, hun verbondenheid, liet de paus ook zien in zijn ontmoetingen met andere christenen en volgelingen van andere godsdiensten en levensbeschouwingen. Hij ging in dialoog met moslims in Abu Dhabi, Najaf, Jakarta, Rabat, Cairo en Nur-Sultan. In deze tijd van godsdienstig geframede spanningen en conflicten zocht paus Franciscus andersgelovigen op uit verbondenheid en omwille van solidariteit en vrede, daarbij vaak verwijzend naar Sint Franciscus en diens ontmoeting met Sultan al-Malik in 1219. Een bijzonder moment was, achthonderd jaar later in 2019, de ondertekening van het document ‘Menselijke broederschap voor wereldvrede en samenleven’ door paus Franciscus en de grootimam van al-Azhar Ahmad Al-Tayyeb. Het document, evenals de encycliek ‘Fratelli tutti’, over broederschap en sociale vriendschap, hadden een grote impact, ook bij de Verenigde Naties en leidden tot gesprekken in meerdere VN-commissies.
Verbondenheid en solidariteit roepen, zo leerde paus Franciscus, op tot medeverantwoordelijkheid. Zijn initiatief tot het synodaal proces maakte de bijdragen van alle gedoopten mogelijk. De paus benadrukte dat we nooit een synodale en missionaire Kerk zullen worden, als de parochies niet alle gedoopten laten participeren in het verkondigen van het evangelie. We zijn met elkaar onderweg in een synodale kerk. We trekken samen op in geloof. In dialoog met mensen en de traditie, door onderscheiding en door te luisteren ging paus Franciscus met ons op weg.
Hoop
Paus Franciscus wees er op dat we ons steeds mogen verheugen op het feit dat Gods liefde uitgaat naar alle mensen. We mogen met allen die open staan voor het evangelie in gesprek gaan om in die nabijheid de hoop aan te wakkeren. Vanuit die zekerheid verwelkomde hij holebi’s in de Kerk. “Want zij zijn ook kinderen van God, God houdt van hen”, zei hij. De Kerk is een huis voor allen. In Amoris Laetitia schreef hij: “We willen vooral bekrachtigen dat elke mens, ongeacht zijn seksuele geaardheid, in zijn waardigheid moet gerespecteerd en met respect moet bejegend worden, met de zorg om elke onrechtmatige discriminatie te vermijden en in het bijzonder ook elke vorm van agressiviteit en geweld.”
“De dood en opstanding van Jezus is het hart van ons geloof en de basis van onze hoop”, aldus de paus. “We hebben de zekerheid dat de geschiedenis van de mensheid en onze eigen individuele geschiedenis niet gedoemd zijn tot een dood einde of een donkere afgrond, maar gericht zijn op een ontmoeting met de Heer van heerlijkheid.” Elkaar helpen om God te vinden, dat wil het zeggen om ‘als pelgrims van de hoop op weg gaan om het leven te vieren. Pelgrimeren tijdens het Jubeljaar 2025 mag daarvan een uitdrukking en hulpmiddel zijn. Een pelgrim die de liefde van Jezus met anderen deelt, de liefde die alle harten bevrijdt van angst, trots, egoïsme, onverschilligheid, wraak en wanhoop. Hij houdt van ons, dus we hebben hoop (Bul Spes non confundit’ nr. 1, 3-4, 18-20).
De begroeting ‘Broeders en zusters, goedenavond!’ op die 13de maart in 2013 op het St. Pieterplein, hoort voor altijd bij paus Franciscus. Evenals die andere bijzondere momenten zoals toen hij vier jaar geleden de zegen gaf midden in coronatijd op een leeg regenachtig St. Pietersplein en toen hij afgelopen kerstavond als eerste de deur van het Heilig Jaar van de St. Pieterskerk passeerde en iedereen hoop aanbood en opriep zich in te zetten voor vrede en broederschap.
Zijn leven in Argentinië
Jorge Mario Bergoglio werd op 17 december 1936 in Buenos Aires geboren als zoon van Italiaanse immigranten in een gezin met vijf kinderen. De jonge Jorge studeerde af als chemisch technicus. Daarna leerde hij voor priester aan het seminarie van Villa Devoto. In 1958 trad hij toe tot het noviciaat van de Jezuïeten. Hij studeerde theologie en psychologie. Op 13 december 1969 werd hij tot priester gewijd en op 22 april 1973 legde hij zijn laatste professie af bij de Jezuïeten. Daarna was pater Bergoglio hoogleraar aan de Theologische Faculteit van San Miguel en rector van het Colegio Máximo van de Faculteit Wijsbegeerte en Theologie. In 1973 werd hij voor zes jaar benoemd tot provinciaal van de jezuïeten in Argentinië. Van 1980 tot 1986 was hij opnieuw rector van het Colegio Maximo en pastoor in San Miguel. Na het afronden van zijn proefschrift ging hij aan de slag bij het Colegio del Salvador in Buenos Aires en bij de kerk van de Jezuïeten in Córdoba als geestelijk leidsman en biechtvader. Sint paus Johannes Paulus II benoemde pater Bergoglio op 20 mei 1992 tot hulpbisschop van Buenos Aires. Op 28 februari 1998 werd hij aartsbisschop. Drie jaar later creëerde Sint paus Johannes Paulus II hem op 21 februari 2001 tot kardinaal. Tot zijn uitverkiezing tot paus was kardinaal Bergoglio lid van de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Discipline van de Sacramenten, de Congregatie voor de Clerus, de Congregatie voor Instituten van Gewijd Leven en Sociëteiten van Apostolisch Leven, de Pauselijke Raad voor het Gezin en de Pauselijke Commissie voor Latijns-Amerika.
Kardinalen
Paus Franciscus creëerde tijdens zijn pontificaat kardinalen uit de hele wereld, ook uit landen waar de Kerk kleiner is maar wel actief. Daardoor is het college van kardinalen nu mondialer en nog meer een afspiegeling van de wereldkerk.
Op Paasmaandag 21 april 2025 overleed paus Franciscus op 88-jarige leeftijd.
Encyclieken:
- Dilexit nos (24 October 2024)
- Fratelli tutti (3 October 2020)
- Laudato si’ (24 May 2015)
- Lumen fidei (29 June 2013)
Exhortaties:
- C’est la confiance (15 October 2023)
- Laudate Deum (4 October 2023)
- Querida Amazonia (2 February 2020)
- Christus vivit (25 March 2019)
- Gaudete et exsultate (19 March 2018)
- Amoris laetitia (19 March 2016)
- Evangelii Gaudium (24 November 2013
Chaam 2025 – Berry van Oers.
Bron: https://www.rkkerk.nl/
