Broeder Christophorus, u woont en werkt sinds 2022 in Nederland: Voelt u zich er thuis en hoe gaat het met de taal?
Ja, ik ben inmiddels geland en voel me er thuis. Wat de taal betreft, heb ik het gevoel dat het goed gaat. De taal was me niet helemaal vreemd. Ik ben drie kilometer van de Nederlandse grens opgegroeid en de klank van het Nederlands is me van kinds af aan vertrouwd.
Hoe ben je terecht gekomen op de plek waar je woont?
Toen ik nog provinciaal in Duitsland was, kreeg de Duitse provincie de opdracht om in Nederland een nieuw begin te initiëren naar het model van het San Lorenzo project. Dit project binnen de kapucijnenorde probeert op specifieke plaatsen een nieuwe start te maken met een internationale gemeenschap. De broeders gaan daar een leven in eenvoud leiden, gericht op gemeenschap, gebed en gastvrijheid. Uiteindelijk is het de bedoeling om “de vlam van ons charisma nieuw leven in te blazen”. Op zoek naar een goede plek om dit te doen, bezocht ik in 2021 het kapucijnenklooster in Velp, dat een paar jaar daarvoor door de kapucijnen verlaten was. Ik was meteen verliefd op de plek en voelde meteen dat dit oude klooster van 1645 de juiste plek kon zijn voor een nieuw begin.
Hoe zou je de kerkelijke en religieuze omgeving beschrijven waarin het nieuwe begin plaatsvindt?
Ik moet een beetje uitwijden: Nederland was eeuwenlang streng calvinistisch. Door bepaalde politieke constellaties maakte de katholieke kerk vanaf 1853 een ongelooflijke opleving door. De kloosters en seminaries zaten vol. Er waren katholieke kranten, katholieke scholen en katholieke voetbalclubs. Na de Tweede Wereldoorlog werd deze katholieke pijler van de Nederlandse samenleving echter steeds zwakker en werd het fenomeen van de secularisatie steeds sterker.
Het Tweede Vaticaans Concilie was beslissend.
Zo is het! Na het Concilie in de jaren zestig zwaaide de pendel van het zeer traditionele Nederlandse katholicisme naar de andere kant. Van 1966 tot 1970 kwam in Noordwijkerhout het zogenaamde Pastoraal Concilie bijeen om de resoluties van het Tweede Vaticaans Concilie uit te voeren. Dit leidde tot radicale vernieuwingen. Zo stemde het Pastoraal Concilie met grote meerderheid voor de onmiddellijke afschaffing van het celibaat. De jaren die volgden waren turbulent. Priesters trouwden bijvoorbeeld en bleven hun ambt uitoefenen met toestemming van de plaatselijke bisschop. Dit alles leidde tot een groot conflict met de Heilige Stoel. De besluiten van het Pastoraal Concilie werden nietig verklaard.
Het resultaat was een uittocht van gelovigen.
Precies. Veel hiervan is vandaag de dag nog steeds voelbaar en resoneert na. Terwijl het officiële kerkelijke leven vandaag de dag het nulpunt nadert, zijn er volgens sociologische studies meer zingevingszoekers dan in andere Europese landen. Er is een sterke zoektocht naar nieuwe vormen van gemeenschapsleven en spiritualiteit. Onderwerpen als duurzaamheid en schepping spelen een grote rol in het seculiere Nederland. En Nederlanders hebben het pelgrimeren en spiritueel reizen herontdekt.
Biedt dat kansen?
Natuurlijk! Zo lopen er twee pelgrimsroutes langs het Emmausklooster in Velp. Bijna elke nacht overnachten hier wel een paar van deze moderne zingevingszoekers. De meesten zijn niet kerkelijk of expliciet christelijk, maar staan wel open voor spirituele vragen. Dat betekent ook dat we al onze programma’s heel laagdrempelig moeten maken.
Wat doet deze trend van kerkverlating met jou persoonlijk, met je geloof?
Ik heb het altijd leuk gevonden om op de grens te leven en werken tussen geloof en kerk aan de ene kant en de postmoderne samenleving aan de andere kant. Ik vind deze uitdaging spannend en interessant. Kortom, mijn geloof wordt eerder geïnspireerd dan onder druk gezet door de seculiere realiteit.
In welke situatie bevinden de Nederlandse kapucijnen zich?
De Nederlandse provincie was vroeger een van de sterkste in de orde. In 1965, mijn geboortejaar, waren er meer dan 600 kapucijnen. Vandaag de dag zijn er nog 24 Nederlandse kapucijnen, waarvan de jongste 67 jaar oud is.
Hopen ze nog steeds op nieuwe roepingen?
De Nederlandse broeders hebben deze hoop 20 of 30 jaar geleden opgegeven. Maar ik zou hier zelf niet zijn als ik niet geloofde dat God vandaag de dag nog steeds mensen roept tot onze franciscaanse levenswijze, zelfs in Nederland. Daarom: Ja, ik geloof in en hoop op nieuwe roepingen!
Dus de kapucijnenorde in het land richtte zich vele jaren geleden op haar eigen einde en dood. Hoe gaan de broeders om met een nieuw begin?
In het begin waren velen kritisch en sceptisch. Dat is niet erg en het helpt me om steeds meer door te dringen in de kerkelijke realiteit van Nederland. Maar ondertussen heb ik het gevoel dat in ieder geval een aantal van de oude broeders ook blij is dat er nog iets beweegt en dat er iets gaande is. Onder de oude broeders zijn ook veel missionarissen die vroeger in Indonesië of Tanzania werkten. Vanuit deze landen komen nu nieuwe broeders naar Nederland. Voor mij zijn dit de grote bewegingen in de geschiedenis en niemand van ons weet wat God voor ons in petto heeft.
Laten we iets specifieker zijn: Wat voor soort gemeenschap wordt het in Velp?
Onze internationale communiteiten in het zogenaamde San Lorenzo project zal bestaan uit vijf tot zeven broeders. De nieuwe communiteit in Velp zal waarschijnlijk bestaan uit zes broeders uit Indonesië, India, Tanzania, Nederland en Duitsland. De leeftijd varieert momenteel van 30 tot 82 jaar en we willen eind 2024 van start gaan.
Wat zijn de uitdagingen van een internationaal gemengde communiteit?
De belangrijkste uitdagingen zijn het leren van de taal, het wennen aan een compleet andere cultuur en een totaal andere kerk- en geloofssituatie. En last but not least, wennen aan het weer en het eten. Daarnaast moet iedereen samen leren dat verschillende culturen anders “tikken” in het dagelijks leven. Maar dit is ook een kans. In Europa leven we nu overal in internationale samenlevingen – en de katholieke kerk, die eigenlijk een wereldkerk is, worstelt hier natuurlijk nog mee. Dat is eigenlijk een paradox. Het woord katholiek betekent alomvattend, wereldwijd. Ik zeg graag: in een steeds meer geïnternationaliseerde wereld kunnen we eindelijk worden wat we eigenlijk zijn, namelijk katholiek (lacht).
Hoe pakt u het project concreet aan?
We zijn online bezig elkaar te leren kennen, ideeën uit te wisselen en de inhoud voor de kandidaten voor te bereiden. Dit geldt natuurlijk ook voor de taal. Daarnaast ontwikkel ik momenteel mijn eigen interne programma voor het eerste jaar op locatie, dat vooral draait om de volgende zaken: tijd voor elkaar hebben, elkaar leren kennen, luisteren, niet oordelen, de rijkdom van diversiteit ontdekken en problemen openlijk benoemen, etc. Alleen zo kunnen we samenwerken en elkaar leren kennen. Alleen zo kunnen we samen en met elkaar groeien.
Hoe ziet het Emmausklooster in Velp er in de toekomst uit?
De visie van het project is dat de oudste kapucijnenplaats van Nederland weer een plek van stilte en gebed wordt die openstaat voor pelgrims, zinzoekers en geïnteresseerden in ons leven. We willen een intensief gemeenschapsleven leiden en ook een intensief gebedsleven dat op zijn minst gedeeltelijk open staat voor mensen. Gastvrijheid zal een belangrijke rol spelen, evenals de dialoog met andere denominaties en geloven, in het bijzonder met de protestantse kerken.
Over de persoon: Broeder Christophorus Goedereis (jaargang 1965) is geboren in Nordhorn. Sinds 1984 is hij kapucijn in de Duitse kapucijnenprovincie. Hij gaf onder andere leiding aan het stadsklooster in Frankfurt am Main en was jarenlang provinciaal van de provincie. Sinds 2022 woont hij in Nederland en bereidt hij een nieuwe start voor de orde voor in het oude kapucijnenklooster in Velp. Sinds 2023 is br. Christophorus ook de Delegaat van de “Lage Landen”, d.w.z. de vertegenwoordiger van de provinciaal overste in de Delegatie België en Nederland, die als onderdeel van de Duitse Kapucijnenprovincie de kloosters van de orde in beide landen omvat. In België en Nederland wonen ongeveer 55 kapucijnen.
Het interview werd afgenomen door Tobias Rauser.
